“Trí nhớ số” không tồn tại mãi?

Nhiều trang web đang lần lượt biến mất…

Bà Lynne Brindley, giám đốc Thư viện hoàng gia Anh, nhận định rằng những thông tin được số hoá sẽ không có cơ hội tồn tại lâu dài. Bà lưu ý hiện tượng nhiều trang web lần lượt biến mất. Bên cạnh đó là sự gia tăng số lượng các trang web khiến cho công tác lưu trữ gặp rất nhiều khó khăn. Phải chăng chúng ta đang tự hạn chế tri thức về thời đại chúng ta và khiến cho các thế hệ tiếp sau không thể tiếp nhận một số thông tin hữu ích?

Trong bài báo của mình, bà Lynne Brindley gọi hiện tượng đó là “rối loạn số”. Bà cho rằng, vì lý do lưu trữ không chính thống và thiếu vắng cách lưu trữ thích hợp, các thế hệ con cháu chúng ta sẽ không thể tiếp cận với hình ảnh hay video về thời thơ ấu. Điều này chưa quan trọng bằng sự thật là hiện tượng nói trên có thể đang bắt đầu liên quan đến toàn xã hội, lịch sử và hồi ức của nó.

Các trang web lưu trữ sự kiện quan trọng có thể biến mất trong nháy mắt. Các tin tức mới luôn thay thế các tin tức cũ. Chẳng hạn, thông tin về cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vừa qua liên tục được cập nhật trên trang web chính thống của Nhà Trắng. Cùng với những thay đổi này, các liên kết tới các trang web khác cũng bị sửa đổi. Một số trang có thể biến mất, không lấy lại được.

Bà Lynne Brindley chỉ ra một loạt những sự kiện tương tự, trong đó có sự kiện Olympic 2000 và hơn 150 trang web viết về nó. Một phần lớn các trang web biến mất ngay sau khi các cuộc thi đấu Olympic kết thúc. Dấu vết còn lại duy nhất của chúng là các bản lưu trữ tại Thư viện quốc gia Australia.

Số lượng các trang web không ngừng tăng lên và điều đó gây cản trở lớn cho công tác lưu trữ số. Theo Brindley, hiện tại có khoảng 8 triệu trang web có đăng ký với đuôi “.uk”. Mỗi năm số lượng các trang web loại này tăng khoảng 15-20%. Với số lượng như vậy, rất khó tìm được phương pháp lưu trữ hiệu quả các dữ liệu chứa trên các trang web này. Ngoài ra, việc chúng thường xuyên được cập nhật và thay đổi cũng gây khó khăn gấp bội cho công tác lưu trữ.

Công việc lưu trữ còn bị cản trở bởi tình trạng khủng hoảng kinh tế kéo dài, khi các doanh nghiệp và tập đoàn kinh tế lần lượt phải giải thể. Cùng với đó, trên internet, các trang web chính thống của các tập đoàn kinh tế và các công ty cũng dần biến mất cùng với toàn bộ dữ liệu và thông tin.

Theo bà Brindley, điều đó có thể dẫn tới hiện tượng mất dữ liệu quốc gia. Trong tương lai, các nhà nghiên cứu lịch sử về thời kỳ của chúng ta có thể gặp phải khoảng trống lớn trong kho lưu trữ về giai đoạn đầu thế kỷ XXI.

Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu internet, tình hình không đến nỗi tệ hại như bà Brindley mô tả. Thứ nhất, chúng ta đang triển khai dự án Internet Archive chuyên lưu trữ các trang web và những thay đổi của chúng. Thứ hai, phần lớn các nhật báo và tạp chí cũng đang lữu trữ các phiên bản điện tử, cho phép tiếp cận với thông tin và văn bản cũ. Cũng còn có các bản lưu trữ phim và nhạc được số hoá. Trên mạng, sách cũng đang được lưu trữ. Cuối cùng, cần để ý rằng, so với thập niên trước đây thì số lượng thông tin khổng lồ hiện nay được lưu giữ trong nhiều thiết bị và phương tiện khác nhau.

Vì thế, có thể hi vọng rằng trong tương lai, đối với các nhà sử học, thì thế kỷ XXI sẽ là một trong những giai đoạn dễ nghiên cứu nhất. Đó là nhờ một số lượng dữ liệu khổng lồ được lưu giữ, nhiều hơn bất kỳ giai đoạn nào trong lịch sử nhân loại từ trước tới nay.

Trong các giai đoạn trước “kỷ nguyên internet”, phần lớn các thông tin được lưu giữ chỉ có liên quan đến các nhân vật cai trị và các cá nhân lớn mang tầm lịch sử. Hiện nay, nhờ có web 2.0, thậm chí cả những người được gọi là bình thường cũng để lại dấu vết. Không loại trừ khả năng là các blog hay các hồ sơ cá nhân trên các trang dịch vụ xã hội trong tương lai sẽ trở thành nguồn thông tin quý hiếm về cuộc sống cá nhân thế kỷ XXI.